In 2021 was de druk door COVID-19 op onze deelnemers en werkgevers in de zorg onverminderd hoog. Ook werd het in 2019 afgesloten pensioenakkoord verder uitgewerkt in wetgeving. De gevolgen van klimaatverandering werden steeds duidelijker en PFZW besloot om het beleggingsbeleid aan te scherpen. Economisch herstel in de tweede helft van 2021 zorgde voor toenemende rendementen op de financiële markten maar ook voor hogere prijzen door inflatie. 

De invloed van COVID-19

In 2021, het tweede jaar dat bepaald werd door COVID-19, zijn onze deelnemers en werkgevers op diverse manieren geraakt door de gevolgen van de voortdurende pandemie. In de zorg was de druk onverminderd hoog. Door de stroom van coronapatiënten in ziekenhuizen, maar ook in de langdurige zorg en de kinderopvang. Zorgmedewerkers raakten ook zelf besmet of moesten in quarantaine. In de periodes van minder hoge besmettingscijfers zorgde het inhalen van uitgestelde zorg voor een niet aflatende werkdruk. Als gevolg hiervan stegen gedurende het jaar de verzuimcijfers, wat weer zorgde voor bezettingsproblemen in de instellingen. Afgezien daarvan kregen zorgmedewerkers te maken met agressie van cliënten en hun familie, zo bleek uit onderzoek van de ledenorganisatie PGGM&Co halverwege 2021. Veel zorgwerkers gaven aan dat de agressie is toegenomen in het afgelopen jaar, waarbij ze de coronapandemie als belangrijkste oorzaak noemden.

Niet alleen de zorg bleef last houden van COVID-19. In andere deelsectoren, zoals sport en cultuur, betekende COVID-19 voor het tweede achtereenvolgende jaar dat vele activiteiten moesten worden stopgezet of uitgesteld. Ook dat zorgde voor een zware belasting voor instellingen en medewerkers die voortdurend leefden in onzekerheid over hun toekomstperspectief.

Onze gepensioneerden konden zich na vaccinatie weer wat vrijer bewegen in 2021. Maar de coronabeperkingen bleven bijna het hele jaar ook hun leven beïnvloeden. Een beetje extra aandacht kan dan helpen. Om die reden hebben medewerkers van PFZW tijdens de Week tegen de Eenzaamheid enkele honderden alleenstaande gepensioneerden gebeld met de vraag hoe het met hen ging. De meeste gepensioneerden stelden dit zeer op prijs.

Het interne bedrijfsproces van PFZW is in 2021 doorgegaan zoals in 2020. Veel medewerkers werkten het grootste deel van het jaar vanuit huis. De bestuursvergaderingen werden vooral digitaal gehouden via Teams. Onze beleggingen werden in 2021 minder beïnvloed door COVID-19 dan in 2020. De economie herstelde wereldwijd sneller dan verwacht en het rendement op ons vermogen kwam uiteindelijk uit op 8,2% (2020: 5,6%), waarmee 2021 als een gemiddeld beleggingsjaar kan worden aangemerkt.

Nieuwe pensioenregeling

Het vorige kabinet sloot samen met werknemers- en werkgeversorganisaties in 2019 een pensioenakkoord. Daarin staan nieuwe afspraken over het pensioenstelsel en de AOW. De arbeidsmarkt, economie en demografie zijn in de afgelopen jaren fundamenteel veranderd en hierdoor sluit het huidige pensioenstelsel niet meer goed aan op onze samenleving. Het doel van dit nieuwe pensioenstelsel is om het stelsel transparanter, persoonlijker en moderner te maken.

In november 2021 werd het wetsvoorstel voor de nieuwe pensioenwet na een internetconsultatie naar de Raad van State gestuurd. De verwachting is dat het wetsvoorstel en het advies van de Raad van State in het voorjaar van 2022 naar de Tweede Kamer kunnen. De wet moet uiterlijk 1 januari 2023 ingaan. Pensioenfondsen hebben dan maximaal vier jaar de tijd om pensioenregelingen aan te passen aan de nieuwe wet.

2021 was het jaar waarin het bestuur voorbereidend werk heeft gedaan om sociale partners te helpen bij de twee hoofdkeuzes:

• welke regeling: de meer solidaire premieregeling of de meer individuele premieregeling

• wel of niet invaren van bestaande pensioenaanspraken en -rechten

Met de inbreng van sociale partners en onderzoek onder deelnemers heeft PFZW een werkhypothese bepaald op basis van inbreng van sociale partners en deelnemers.  Deze ziet toe op twee kernvragen, namelijk voor de meer solidaire premieregeling én voor invaren. Sociale partners nemen in 2022 het principebesluit over het contracttype. In 2023 volgt het definitieve besluit.

Het bestuur streeft naar een overgang naar het nieuwe stelsel per 1 januari 2026, één jaar voor de uiterste wettelijke datum. Hierdoor kunnen we mogelijke tegenvallers opvangen voor de uiterlijke datum van 1 januari 2027. Voor 2022 staat de verkenning en de ontwikkeling van nieuw productaanbod voor deelnemers in het nieuwe stelsel op het programma. Tegelijkertijd begint de uitvoeringsorganisatie in 2022 met het aanpassen van de administratie aan de nieuwe regeling.

Wat PFZW nog meer doet in de voorbereiding op de nieuwe pensioenregeling is te lezen in het hoofdstuk PFZW kijkt vooruit.

Klimaatverandering

Het jaar 2021 liet zien dat de gevolgen van klimaatverandering steeds duidelijker worden. Aanhoudende regenval zorgde in de zomer voor overstromingen die grote delen van Duitsland, België en Nederland (Limburg) tot rampgebied maakten met meer dan 200 doden. Verder naar het zuiden was de zomer juist zeer heet. Op Sicilië werd met 49 graden een Europees hitterecord verbroken. Bosbranden op grote schaal waren het gevolg. Ook buiten Europa, bijvoorbeeld in de Verenigde Staten, Canada en Siberië, werden grote gebieden verwoest door bosbranden.  

Wetenschappers zijn het erover eens dat de door mensen veroorzaakte opwarming van de aarde zorgt voor extremer weer, dat ook vaker zal optreden. Droogte, hitte, orkanen, overstromingen, zeespiegelstijging: het veranderende klimaat maakt steeds meer plekken op onze aarde minder bewoonbaar én bedreigt landbouwgrond. Het IPCC, de wetenschappelijke klimaatwerkgroep van de Verenigde Naties, kwam dit jaar met een rapport met daarin de vaststelling dat klimaatverandering overal ter wereld gevolgen heeft. De zeespiegel stijgt in steeds hoger tempo, wat voor ons laaggelegen land extra bedreigend is. 

De boodschap van het IPCC is dat we onze CO2-uitstoot veel sneller en drastischer moeten verlagen dan nu gebeurt. Binnen enkele jaren kan dit een meetbaar positief effect hebben op de luchtkwaliteit en binnen ongeveer twintig jaar een soortgelijk effect op de wereldwijde opwarming.

PFZW neemt deze boodschap serieus. We waren al begonnen met het versnellen en verstevigen van onze eerdere klimaatambities. We brachten de CO2-uitstoot van onze aandelenportefeuille in de periode 2014 tot en met 2020 terug met ruim 50%. Onze doelstelling voor de komende periode tot eind 2025 is om de CO2-uitstoot van onze aandelenbeleggingen nog eens met 30% te verlagen. PFZW kijkt kritisch naar beleggingen in bedrijven die hun geld verdienen met fossiele brandstoffen. Deze bedrijven moeten de overgang naar een fossielvrije economie gaan maken en daarbij is kennis nodig. Een voorbeeld van kritisch meedenken was ons standpunt over de klimaatstrategie van Shell voor de periode tot 2050. We vonden dat deze strategie nog te weinig getuigde van échte verandering. Daarom stemden wij als aandeelhouder tégen de nieuwe klimaatstrategie van Shell. Om het bedrijf aan te sporen tot nog meer ambitie.

In oktober besloten diverse grote pensioenfondsen om te stoppen met alle beleggingen in fossiele bedrijven. Dat maakte dat het beleid van PFZW, als tweede grootste pensioenfonds van Nederland, op dit punt nog meer onder het vergrootglas kwam te liggen. We merkten het aan het toenemend aantal kritische vragen aan onze klantenservice. In de laatste maanden van 2021 meldden diverse actiegroepen  zich meerdere keren bij het kantoor van onze uitvoeringsorganisatie in Zeist. We zijn met hen in gesprek gegaan en hebben geluisterd naar elkaars standpunten. Het standpunt van PFZW is dat we het meest bereiken door als kritische aandeelhouder onze stem te laten horen. Wel volgde begin 2022 een aanscherping van het beleggingsbeleid van PFZW. Kort samengevat komt die erop neer dat we de komende twee jaar stoppen met beleggen in ondernemingen in de fossiele energiesector die zich niet committeren aan het Klimaatakkoord van Parijs. De verkoop gaat stapsgewijs, waarbij we in 2024 alleen nog belegd zijn in bedrijven die een overtuigende en verifieerbare energietransitie hebben ingezet in lijn met ‘Parijs'.

De resultaten die PFZW heeft bereikt zijn te vinden in de paragraaf met de voortgang speerpunt 3 van het hoofdstuk onze strategie.

Financiële markten

Sterk economisch herstel

Het jaar 2021 was het tweede jaar op rij dat ook voor de financiële markten volledig in het teken stond van COVID-19. Nieuwe virusgolven zorgden ervoor dat verscherpingen en versoepelingen van de coronamaatregelen elkaar afwisselden. Geholpen door de uitrol van vaccins, werden de maatregelen over het hele jaar bekeken duidelijk versoepeld. Hierdoor kwam de dienstensector weer tot leven en werd 2021 gekenmerkt door een aanhoudend wereldwijd economisch herstel. Daarbij kampte de eurozone aanvankelijk nog wel met een coronagolf, waardoor de achterstand in het herstel op de VS en China toenam. Maar vanaf het tweede kwartaal kwam de eurozone ook op stoom en maakte de muntunie een deel van die achterstand weer goed.

Gaandeweg het jaar nam de inflatie toe. Het aanbod kon het scherpe vraagherstel niet bijbenen, wat leidde tot verstoringen in wereldwijde productieketens en energiemarkten. Hierdoor stegen de prijzen. 

Aandelen verder omhoog

Het is al met al een positief jaar geweest voor beleggingen in aandelen. Dit komt vooral doordat steeds meer mensen zijn gevaccineerd tegen het coronavirus waardoor economieën langzaam weer opengingen, en door beter dan verwachte winstcijfers van bedrijven. De FTSE wereldindex boekte een rendement van ruim 20% in lokale valuta’s. Opkomende markten bleven echter duidelijk achter. China, een zwaargewicht binnen de index, had last van nieuwe coronagevallen, tegenvallende investeringen in infrastructuur, strengere regulering van projectontwikkelaars, internetbedrijven en private bijscholingsinstituten, en elektriciteitstekorten als gevolg van het klimaatbeleid en de hoge kolenprijzen. In Turkije verzwakte de lira als gevolg van het hardnekkig vasthouden aan lage rentes, terwijl de inflatie opliep. Aan het eind van het jaar kwam president Erdogan met een plan om de val van de munt te stutten en werden dollarreserves ingezet om de munt te versterken.

Gemengd beeld bij kredietbeleggingen

Het rendement op hoogrentende bedrijfsobligaties was positief. Dit kwam vooral door de relatief hoge coupons, maar ook door een daling van de risico-opslagen. Hoogwaardige bedrijfsobligaties zijn meer afhankelijk van de ontwikkeling van de risicovrije rentes. Omdat die stegen, was het rendement over het hele jaar negatief. Staatsobligaties opkomende markten boekten een negatief rendement, vooral omdat de lange rentes per saldo opliepen.

Vastrentende waarden en afdekking rente- en valutarisico

Toen de coronacrisis uitbrak in 2020 hebben centrale banken - waar dat nog kon - de rente verlaagd. Doordat het economisch herstel doorzette, zijn zij hun pakketten aan crisismaatregelen langzaam gaan afbouwen. Zo heeft de Amerikaanse centrale bank (de Fed) inmiddels aangekondigd dat het tempo van maandelijkse obligatieaankopen zal afnemen. Het valt daardoor te verwachten dat er vanaf het tweede kwartaal van 2022 geen nieuwe aankopen meer zullen plaatsvinden. Er is inmiddels een reële kans dat in de eerste helft van 2022 de eerste renteverhogingen zullen plaatsvinden.

Terwijl de Fed stapjes richting de afbouw van de genomen maatregelen nam, was de Europese Centrale Bank (de ECB) terughoudender. Zo besloot zij halverwege 2021 om nog meer obligaties op te kopen. In het vierde kwartaal van 2021 schroefde echter ook de ECB haar obligatieaankopen terug. In december werd een aantal aanpassingen in de opkoopprogramma’s gemaakt. 

Door de stijging van de inflatie(verwachtingen) stegen de lange rentes, maar doordat vervolgens het geloof toenam dat deze inflatiestijging slechts tijdelijk zou zijn, daalden de rentes tussentijds weer. Echter, het vooruitzicht van de afbouw van de steunmaatregelen door centrale banken gaf uiteindelijk een nieuwe impuls aan de lange rentes.

De beleggingsresultaten die PFZW behaalde zijn in het hoofdstuk Goed financieel rendement te vinden.